Rechten verkrijgen
Toelichting
Veel handelingen met een videokunstwerk zijn voorbehouden aan degene die de auteursrechten over het werk bezit. Vaak is dat de kunstenaar, maar dat hoeft niet. Collectiehouders denken wel eens dat het aankopen van een werk gelijk staat aan het aankopen van auteursrecht. Maar tenzij dat expliciet zo is afgesproken, is dat niet het geval. Voor collectiehouders zijn er twee manieren om rechten voor (bepaald) gebruik van een videokunstwerk te verkrijgen.
Weten wie de rechthebbende is
Welke route ook bewandeld wordt, allereerst is het van belang om te weten wie de rechthebbende van een werk is. Dit kunnen meerdere natuurlijke of rechtspersonen zijn. Wanneer het werk in de collectie is opgenomen, is het goed om te beginnen met zoeken naar de rechthebbende in de eventuele contracten die bij het aanschaffen van het werk zijn gesloten. Worden hier auteursrechten overgedragen aan de instelling? Zijn er beperkingen op publicatie of digitalisering van toepassing? Wanneer er geen overdracht of licentieverlening van auteursrechten is geweest bij het aanschaffen van het werk, dan moet contact opgenomen worden met de rechthebbende (vaak de maker of zijn/haar erven). Als deze nog steeds in bezit is van de auteursrechten over het werk, dan kan met hem/haar een overeenkomst gesloten worden om de rechten over te dragen of dan kan via een licentie toestemming worden verkregen om het werk op de gewenste manier online beschikbaar te maken. Als de kunstenaar is aangesloten bij Pictoright kun je daar terecht om toestemming te vragen.
Mocht het onmogelijk blijken om de rechthebbende te achterhalen, dan wordt gesproken van een ‘verweesd werk’. Het omgaan met verweesde werken is lastig omdat hier het niet mogelijk is toestemming te verkrijgen.
1. Auteursrechten verkrijgen
De collectiehouder kan in overleg met de kunstenaar besluiten de rechten van een videokunstwerk aan te kopen. Dit gebeurt overigens niet vaak. Op deze wijze komt (een deel van) het auteursrecht op het videokunstwerk bij de instelling te liggen en niet langer bij de maker. De instelling wordt zo de “rechthebbende”. Als een collectiehouder bijvoorbeeld de volledige openbaarmakings- en verveelvoudigingsrechten koopt, dan mag de collectiehouder het werk naar eigen inzicht online plaatsen en delen zonder vooraf toestemming van de kunstenaar te vragen. De collectiehouder moet overigens wel altijd rekening houden met de morele rechten van de maker.
2. Licentie verkrijgen
Vaker dan met rechtenoverdracht wordt gewerkt met licenties. Een licentie is feitelijk een overeenkomst waarin de rechthebbende aan (een) derde(n) toestemming geeft voor bepaalde handelingen met het kunstwerk. De instelling wordt zo “licentienemer”. De rechthebbende behoudt alle auteursrechten, maar kan bijvoorbeeld afspreken dat de collectiehouder het werk in het museum mag tentoonstellen, of dat het kunstwerk online geplaatst mag worden op de website van de collectiehouder. Licenties zijn er in allerlei soorten en maten: van maatwerk tot standaardlicenties. SBMK heeft een modelcontract ontwikkeld waarmee bij de aankoop van het werk tevens een licentie wordt verleend.
Opencontentlicenties
Indien de kunstenaar het wenselijk vindt het kunstwerk verder te verspreiden dan alleen op de website van de instelling, bieden opencontentlicenties meer mogelijkheden. Opencontentlicenties zijn gestandaardiseerde licenties waarmee een rechthebbende aan iedereen toestemming geeft om het werk te kopiëren en verder te verspreiden en soms om te bewerken. Het internationaal meest gebruikte opencontentlicentiesysteem is Creative Commons. Alleen de rechthebbende kan besluiten om dit soort licenties toe te passen, en moet goed beseffen dat toepassing van een opencontentlicentie onomkeerbaar is en op zijn minst het vrij kopiëren en distribueren van het kunstwerk impliceert. Het onderzoek “Schermen met Auteursrecht” geeft een overzicht over de voor- en nadelen van opencontentlicenties op het gebied van videokunst.